Amazone strijder
Tekst: Elena van Doorn
Al haar hele leven ziet activist Samela Sateré-Mawé van dichtbij hoe de Amazone wordt vernietigd. Ze benadrukt dat de strijd die inheemse gemeenschappen voeren om het regenwoud te beschermen een strijd is van ons allemaal. ‘Het is belangrijk voor de hele planeet en alle mensen die erop leven.’
Samela Sateré-Mawé heeft een volle agenda. Ze studeert biologie en is daarnaast als klimaatactivist aangesloten bij de Fridays for Future-beweging. Ze onderhoudt haar eigen YouTubekanaal en strijdt voor de rechten van inheemse volkeren in Brazilië. Ze maakt deel uit van Sateré-Mawé, een inheemse gemeenschap in de Amazone, en groeide op in Manaus, in het hart van het regenwoud. Manaus is een knooppunt van grote rivieren en wordt omringd door uitgestrekte bossen. ‘De Amazone bevat unieke natuur’, vertelt Samela. ‘Het gebied kent zo’n grote diversiteit aan fauna en flora dat we een groot deel nog niet in kaart hebben kunnen brengen. De bossen van de Amazone hebben de mensheid zo veel gebracht: grondstoffen voor medicijnen, de productie van zuurstof en de opslag van CO2.’
Samela wil mensen bewustmaken van de belangrijke rol die inheemse gemeenschappen spelen bij het behoud van de Amazonenatuur. ‘Wij voelen een intrinsieke connectie met het land, de rivieren, de bomen en de dieren. Wij zien dieren en planten niet als minderwaardige wezens die we kunnen uitbuiten, maar als onderdeel van de natuur. Net zoals wij dat zelf zijn. Voor ons is het regenwoud niet alleen een bron van grondstoffen die we kunnen gebruiken om winst mee te maken, zonder dat we daarvoor iets terug hoeven te geven.’
Allesvernietigend
Helaas ziet niet iedereen dit zo en wordt de Amazone zwaar bedreigd. Jaarlijks steken houtbedrijven en landrovers gigantische stukken bos in brand om het land geschikt te maken voor veeteelt en sojaproductie. In totaal verloor de Amazone in 2021 een stuk bos ter grootte van een derde van Nederland, een toename ten opzichte van het jaar ervoor. ‘De vernietiging van het woud heeft een gigantische impact op de mensen die er wonen’, zegt Samela. ‘Ons leefgebied neemt steeds verder af, enorm veel dieren sterven en verdwijnen uit het gebied. Dat heeft impact op de hele voedselketen en inheemse mensen hebben een tekort aan eten. Ook veroorzaken de branden veel rook en dat is erg slecht voor onze gezondheid.’
Inheemse strijd
De oma van Samela groeide op in de bossen van de Amazone, op inheems land genaamd Andirá-Marau. Ze moest dit gebied op latere leeftijd verlaten en kwam samen met haar zussen terecht in de stad. Daar was hun enige optie om als huishoudelijke hulp aan de slag te gaan. In de stad kregen ze vaak te maken met discriminatie. Om hun cultuur niet verloren te laten gaan en te strijden voor de rechten van inheemse vrouwen, richtten ze een vereniging op. Die wordt nu geleid door Samela’s moeder en ook Samela strijdt voor vrouwenrechten. Een echte familie van women warriors dus.
Volgens Samela is de strijd van de inheemse gemeenschappen in de Amazone een strijd die ons allemaal aangaat. ‘Inheemse mensen zijn de beschermers van de bossen. Wanneer we vechten voor onze rechten en ons land, dan vechten we niet alleen voor ons eigen land. We vechten voor het in stand houden van bossen en schone rivieren. Voor een stuk natuur dat onmisbaar is voor de hele planeet. Daarom is het zo belangrijk dat mensen overal ter wereld in opstand komen tegen ontbossing, de branden en de bedreigingen voor traditionele gemeenschappen.’
Europese Bossenwet
Samela hoopt dat haar Braziliaanse landgenoten hun stemrecht zullen gebruiken om een overheid te kiezen die zich wel wil inzetten voor inheemse rechten en bescherming van de Amazone. ‘Maar ook buiten Brazilië kunnen mensen iets doen’, benadrukt ze. ‘Het is belangrijk om duurzame producten te kopen die het milieu niet aantasten en die niet bijdragen aan ontbossing.’ Een derde van alle producten die in het Amazonegebied worden verbouwd, is bestemd voor de Europese markt. Milieuorganisaties, waaronder WWF, strijden al jaren voor een Europese Bossenwet. Afgelopen november presenteerde de Europese Commissie een wetsvoorstel, waardoor in de toekomst alleen nog ‘ontbossingsvrije’ producten op de Europese markt zullen worden toegestaan. Het voorstel bevat sterke elementen, maar er zijn ook mazen in de wet waardoor natuurvernietiging alsnog kan doorgaan.
Hoop
Ondanks alle uitdagingen blijft Samela optimistisch. ‘We gaan door met onze strijd, omdat we geloven dat het mogelijk is om de Amazone overeind te houden. Voor inheemse gemeenschappen bestaat er geen onderscheid tussen mens en natuur. En het beschermen van bossen is niet alleen belangrijk voor de Amazone, maar ook voor de aarde en alle mensen die erop leven. Met de steun van mensen over de hele wereld geloof ik dat we het regenwoud kunnen herstellen en beschermen.’