Het is een levendige boel in de Chinese dierenriem. Je komt er een paard tegen en een os. Een rat en een konijn. Een slang, een hond, een aap en nog wat ander beestenspul. Er is maar één dier dat je niet in het echt kunt tegenkomen: de draak. Lange tijd leek daar de tijger bij te komen, want die was tien jaar geleden op sterven na dood. Zijn astrologische teken laat energie en onverschrokkenheid zien, maar dat heeft de tijger niet behoed voor een dramatische afname van zijn soort. Hij moet het doen met steeds minder leefruimte en vanwege zijn prachtige vacht is de tijger een gewilde prooi voor stropers.

Tijgers tellen

Het zijn altijd de harde feiten die mensen wakker schudden, weet Tom Gray. Hij is tijgerwetenschapper in Maleisië - al werkt hij momenteel vanuit Cambodja vanwege covid. In Cambodja kan de tijger zich inmiddels echt naast de draak uit de Chinese dierenriem scharen. De laatste wilde tijger is er in 2007 gespot. ‘Tijgers tellen is belangrijk omdat harde cijfers helpen om het probleem te onderkennen’, benadrukt Gray. ‘Als je gelooft dat alles in orde is, dan kom je niet in actie.’

Alleen is tellen lang niet zo eenvoudig als het klinkt. ‘Een belangrijk deel van mijn werk is informatie goed begrijpen’, zegt Tom. ‘Elk land pakt het net weer anders aan. Zo telt Rusland als enige land welpen mee en gaan ze daar af op pootafdrukken. Het leefgebied voor tijgers is er zo groot dat je er simpelweg niet genoeg camera’s kunt neerzetten. Maar ook in Maleisië kan ik niet zomaar een vinkje zetten voor elke tijger die langs een camera loopt. Misschien is het wel steeds dezelfde of is het een tijger op doorreis. Gelukkig is de vacht van de tijger net een vingerafdruk: er is er niet één hetzelfde. Het is de kunst om heel nauwkeurig te zijn.’

Tijgers keer twee

Weten hoeveel tijgers er ongeveer rondlopen, is dit jaar extra belangrijk. 2022 markeert namelijk het einde van project TX2 (tijgers keer twee). Met die mooie formule spraken de dertien tijgerlanden in 2010 af om het aantal tijgers te verdubbelen. In september van dit jaar komen de landen weer bij elkaar en horen we of het is gelukt. Als het aan WWF ligt, wordt meteen een streefcijfer afgesproken voor het volgende jaar van de tijger, in 2034. De gewenste verdubbeling – naar ruim zesduizend – wordt waarschijnlijk niet gehaald, maar dat het beter gaat met de tijger staat buiten kijf. Alleen India telt er inmiddels bijna drieduizend. Dat land is de thuisbasis van meer dan zeventig procent van alle wilde tijgers ter wereld. De regering heeft meer parkwachten aangenomen en de bescherming van de vijftig tijgerreservaten verbeterd. Sinds vijftien jaar groeit het aantal tijgers in India weer. Al moet Tom Gray de cijfers die de regering vrijgeeft voor waar aannemen, want onafhankelijke wetenschappers mogen de tellingen niet controleren.

Behalve in India gaat het ook in Nepal goed met de tijger. Daar liep de teller in een kleine tien jaar op van 121 naar 235. Ook elders in Azië doen mensen ontzettend hun best voor de tijger. Met een combinatie van beleid en bescherming ter plekke wordt stropers en smokkelaars de voet dwars gezet. In de wildernis van Kazachstan, waar de tijger was verdwenen, worden over drie jaar 5 tot 7 Russische exemplaren uitgezet. De hoop is dat zij zich snel vermenigvuldigen. Goed nieuws was er ook in het Belum Temengor Forest Complex in Maleisië, waar in 2020 een nog niet bekende, nieuwe tijgerfamilie voor een camera liep. Tussen 2009 en 2018 halveerde het aantal tijgers in Maleisië, vooral door de valstrikken van stropers. Inmiddels zijn er meer patrouilles – vaak met mensen uit lokale gemeenschappen – en worden zoveel mogelijk strikken weggehaald. Dat helpt, zo blijkt uit de komst van de nieuwe tijgerfamilie.

Snelle voortplanters

‘Tot voor kort was in Maleisië nauwelijks politieke steun voor bestrijding van stroperij’, vertelt Tom Gray. ‘Dat begint te veranderen. De Maleisische overheid was er lange tijd van overtuigd dat er nog ruim vijfhonderd tijgers in het land rondliepen. Maar nu zijn er betrouwbare cijfers en zien ze ook dat de situatie zorgelijk is.’ Heel erg ingewikkeld hoeft het niet te zijn om de tijgerpopulatie te laten groeien. Tijgers planten zich immers makkelijk voort. Als ze de ruimte krijgen om genoeg voedsel te vinden en uit de strikken en klemmen van stropers weten te blijven, kunnen Tom Gray en al die andere wetenschappers en vrijwilligers snel meer tijgers tellen.

Dat wil zeggen: in theorie. Want de praktijk is uiteraard weerbarstiger. Hun leefgebieden blijven klein en tijgers worden nog steeds gedood. Niet alleen door stropers die allerlei lichaamsdelen van de tijger te gelde willen maken, maar ook door mensen die zichzelf, hun gezin of hun vee willen beschermen. Nu de tijgerpopulatie iets opkrabbelt en er meer exemplaren rondlopen, zitten mens en tijger vaker in elkaars vaarwater. Om dat op te lossen, zijn beter beschermde leefgebieden nodig die met elkaar verbonden zijn. Een mooie missie richting het volgende jaar van de tijger in 2034.

Mens-tijger conflicten

In het Indiase tijgerreservaat Pilibhit leven mens en tijger vlak bij elkaar. Soms verlaat een tijger het bos op zoek naar voedsel en stuit dan op een ongelukkige dorpeling. In de voorbije tien jaar hebben tijgers in Pilibhit meer dan zestig mensen gedood. Dat roept angst en woede op en soms worden tijgers uit wraak vergiftigd. Maar al met al accepteren mensen de groeiende tijgerpopulatie. Wat daarbij helpt, is dat de autoriteiten meteen ingrijpen als een tijger mensen aanvalt. Het dier wordt dan gevangen en weggehaald. En als een tijger vee doodt, ontvangt de boer een vergoeding.