Herken de aap in jezelf
Apen kijken is leuk, leerzaam én herkenbaar. Want van alle dieren lijken apen het meest op mensen. Bioloog Constanze Mager leidt ons langs de typische karaktertrekken van zes apensoorten. Heb jij het geduld van een orang-oetanmoeder? Of herken je de managerskwaliteiten van een zilverrug?
Tekst: Constanze Mager
Chimpansees
Voorbeeldige verzoeners
Conflicten horen bij het sociale leven, maar het is enorm belangrijk om na een ruzie weer te verzoenen. Want als iedereen wrok heeft tegen iedereen, valt een groep chimpansees in de Afrikaanse bossen gauw uit elkaar. Bij chimpansees neemt niet de verliezer, maar de winnaar van een gevecht het initiatief tot verzoening. Hij strekt zijn hand uit naar de verliezer en nodigt hem uit voor een omhelzing of een rondje vlooien. Zo geeft de winnaar aan dat de ruzie over is en dat hij de band graag wil herstellen.
Orang-oetans
Geduldige opvoeders
Deze intelligente mensapen leven hoog in de bomen van regenwouden op Borneo en Sumatra. Ze slapen 's nachts in een nest van takken en bladeren dat ze elke avond opnieuw maken. Jonge orang-oetans oefenen tegen het eind van hun eerste levensjaar spelenderwijs hoe je zo’n nest bouwt en met drie, vier jaar kunnen ze het prima zelf. Maar zodra de avond valt, kruipen ze weer bij moeder in het nest. Dicht tegen haar aan slapen is toch het gezelligst! Moeder vindt het best, totdat haar volgende kind wordt geboren. Vanaf dan stuurt ze de drammerige peuter consequent terug naar zijn eigen nestje.
Sulawesi kuifmakaken
Iedereen mag zijn zegje doen
In alle apengroepen heerst een hiërarchie. Naargelang de apensoort is deze rangorde steil of vrij vlak. Bij Sulawesi kuifmakaken, die in grote groepen van vijftig tot honderd dieren leven, is het best lastig om een baas aan te wijzen. Biologen noemen het sociaal systeem van deze apensoort ‘egalitair’. Wat dit inhoudt? Nou, iedereen mag zijn zegje doen en de omgang met elkaar is relaxed en ontspannen. Er wordt veel gevlooid om te bewijzen dat men elkaar aardig vindt. Maar er is ook veel gekibbel, want niemand legt zich zomaar neer bij de ordes van een ander. Alles wordt ter discussie gesteld en er moet worden gepolderd.
Bavianen
Liever lui dan moe
Bavianen zoeken hun voedsel in de Afrikaanse savannes. Als je geen gras kunt verteren, is het een hele klus om daar genoeg eten te vinden. Urenlang zijn bavianen op zoek naar een paar zaden en knollen. Niet zo gek dat de apen – wanneer de kans zich voordoet – graag voor een snelle, niet zo heel gezonde hap kiezen. Want in een enkele boterham met pindakaas zitten meer calorieën dan de baviaan kan krijgen in een dag foerageren. Dus hebben bavianen een toeristische picknickplek of het keukenafval achter de luxe lodge ontdekt? Dan komen ze vaker terug voor een lekkere vette of zoete maaltijd. Helaas leidt dit vaak tot mens-dier-conflicten, want de gretige bavianen verliezen hun angst voor mensen en bedienen zichzelf.
Doodshoofdaapjes
Vrienden voor het leven
De beste vrienden kennen elkaar vaak al van jongs af aan. Samen meegemaakte belevenissen in de jeugd smeden immers een duurzame band. Dat geldt ook voor Boliviaanse doodshoofdaapjes. Om inteelt te vermijden, verlaten mannetjes als ze ongeveer drie jaar zijn – dat is bijna volwassen – hun geboortegroep. Dit doen ze samen met hun maatjes van dezelfde jaargang. Eerst gaan ze als vrijgezellen nog wat keten en dan proberen ze zich bij een andere groep aan te sluiten. Wat ze ook overkomt, hun vriendschap
kan heel het leven niet meer stuk.
Berggorilla’s
Geboren managers
De zilverrug in een groep berggorilla’s is niet zomaar de baas. Hij moet allerlei managementkwaliteiten in zich verenigen. Bij gevaar van buiten treedt hij kordaat en sterk op. Binnen de groep daarentegen moet hij vooral kunnen coachen. Zijn aandacht verdeelt hij handig en eerlijk over alle vrouwtjes. Dagelijkse hoofdtaak: rust uitstralen, voor gezelligheid zorgen en kleine ontevredenheden sussen. Slaagt hij daar niet goed in? Dan verlaten de vrouwtjes een voor een de groep en zoeken ze hun heil elders. Een manager die onder zijn medewerkers een heel hoog verloop ziet, mag zich dus weleens bezinnen op zijn zilverrugkwaliteiten!
Constanze Mager is hoofd educatie bij Koninklijke Burgers’ Zoo. In haar boek Stoor nooit een vlooiende aap beschrijft ze verrassende overeenkomsten tussen het dierenrijk en de (werkende) mens.