Alles wat we doen heeft effect op de natuur
Met zijn documentaires leerde Sir David Attenborough (93) hele generaties kijken naar de natuur. In zijn nieuwe serie Our Planet, nu op Netflix, gaat hij een stap verder dan schoonheid en verwondering. ‘We dagen mensen uit tot het voeren van het belangrijkste gesprek van deze tijd.’
Tekst: Marloes van Luijk
Hoe snel vindt u het dier waar u naar op zoek bent meestal?
‘De zoektocht naar een diersoort kan soms erg lang duren, maar dat ligt niet altijd aan dat betreffende dier’, zegt sir David Attenborough met die kenmerkende stem waar je wel naar moét luisteren. ‘In 1956 waren we op zoek naar de komodovaraan. Met een Indonesische visser gingen we op weg. Hij had ons verzekerd dat hij wist waar het eiland Komodo lag, maar na een paar dagen rondvaren kreeg ik mijn twijfels. Toen ik aan hem vroeg of hij er al eens eerder was geweest, antwoordde hij “belum”. Ik raadpleegde mijn woordenboek. Het betekent: “Nog niet.” Het duurde nog een week voordat we Komodo vonden en eindelijk op zoek konden gaan naar de varaan. Op aanraden van de lokale bevolking lokten we het dier met een dode geit. Tot mijn verrassing kwam er vrij snel eentje aangelopen.’
U reist al ruim een halve eeuw de wereld over om natuur en dieren te filmen. Welke moment is u het meest bijgebleven?
‘Een van de mooiste momenten in mijn leven was toen ik berggorilla’s mocht filmen. Dat deed ik samen met Dian Fossey (gorillaonderzoekster en schrijfster van het boek Gorillas in the Mist, red.). Dankzij haar kon ik heel dichtbij komen. Ik kon ze zien, horen, ruiken... Op dat moment realiseerde ik me dat wij de wereld op dezelfde manier zien als gorilla’s dat doen. We lijken zo op elkaar. Dat was fascinerend om mee te maken.’
Hoe is onze houding ten opzichte van natuur de afgelopen decennia veranderd?
‘Ik ben geboren in 1926, aan het eind van wat je het tijdperk van de grote natuurverzamelaars kunt noemen. Als een dierentuin een nieuw dier wilde hebben, dan was het in die tijd heel normaal om een verzamelaar op pad te sturen om dat betreffende dier uit zijn leefomgeving te halen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw, toen ik een jonge tv- producent was, kreeg ik toestemming om mee te gaan met een expeditie in opdracht van de dierentuin in Londen. We vertrokken naar West-Afrika, op zoek naar onder meer de witnekkaalkopkraai. Wekenlang verbleven we er en overal waar we kwamen, lieten we een foto zien van de vogel. Uiteindelijk vonden we het dier en waren we de eerste Europeanen die de witnekkaalkopkraai in beeld brachten. Daarna pakten we een van de kleintjes uit het nest en namen hem mee naar Engeland, waar hij in het vogelverblijf van de dierentuin verder leefde. Uiteraard zou ik dat tegenwoordig nooit meer zo doen. De tijden zijn veranderd, net als onze houding ten opzichte van de natuur. Ook mijn houding. In de jaren zestig maakte ik kennis met Peter Scott, oprichter van WWF. Tot die tijd was het nooit in me opgekomen dat diersoorten konden uitsterven. Na die kennismaking ben ik me gaan afvragen wat ik zelf kon doen voor de bescherming van dieren in het wild.’
‘Tot de jaren zestig was het nooit in me opgekomen dat diersoorten konden uitsterven’
Hoe vindt u dat wij als mensheid met de aarde omgaan?
‘Afgelopen januari werd ik tijdens het World Economic Forum in Davos geïnterviewd door Prins William. Hij vroeg me waarom het zo lang heeft geduurd voordat wereldleiders in actie kwamen tegen klimaatverandering. Ik denk dat dat komt doordat de natuur en onze samenleving steeds verder van elkaar af zijn komen te staan. We realiseerden ons niet dat bijna alles wat we doen effect heeft op de natuur. En dat de gevolgen groot zijn, wordt steeds duidelijker. We zijn één groot samenhangend ecosysteem. Het gaat niet alleen om schoonheid en verwondering, een gezonde planeet is een voorwaarde voor menselijk leven. Als we die verbinding niet zien, dan vernietigen we de natuurlijke wereld – én onszelf. Dat verhaal breng ik naar voren in de nieuwedocumentaireserieOurPlanet.Metprachtigebeelden laten we in acht afleveringen ‘s werelds meest zeldzame diersoorten, spectaculaire wildlife-taferelen en waardevolle natuurgebieden zien. Mét de belangrijke boodschap dat wij als mens inmiddels de grootste bedreiging zijn geworden voordegezondheidvanonzeaarde.OurPlanetdaagtmensen uit tot het voeren van het belangrijkste gesprek van deze tijd. Dat gesprek gaat over een thuis dat wij allemaal, natuur en mens, samen delen.’
Wat heeft u geleerd van het maken van al die natuurseries?
‘Hoe geweldig en onvoorspelbaar de natuur kan zijn. Als je jong bent, denk je al snel dat je alles weet over de wereld. Maar we begrijpen slechts een beetje van de complexiteit van de natuur. Waar je ook bent, waar je ook kijkt, er is nog zo veel wat we niet snappen. Ik koester het idee dat natuurdocumentaires helpen om het bewustzijn van mensen te vergroten. We weten wat we moeten doen om de natuur te beschermen voor volgende generaties. Ik kan alleen maar hopen dat we dat ook echt gaan doen.’
Bio
1926 Geboren in Londen 1945 Studie diergeneeskunde en geologie 1952 Begint als leerling-producer bij de BBC
1954 Maakt zijn eerste natuurserie, Zoo Quest 1961 Betrokken bij WWF sinds de oprichting, later als ambassadeur van WWF-UK 1965 Wordt bestuurder bij de BBC 1973 Keert terug als natuurfilmer 1979 Life on Earth 1984 The Living Planet 1985 Wordt geridderd 2001 The Blue Planet 2006 Planet Earth 2009 Life 2019 Our Planet (in samenwerking met WWF en Netflix).
David Attenborough was getrouwd met Jane Elizabeth Ebsworth Oriel. Zij overleed in 1997. Ze kregen twee kinderen, Robert en Susan.