Het bos als reddingsboei

Ja, we houden van bomen. En dat is niet zo gek, want bomen – of beter gezegd bossen – zorgen behalve voor schone lucht voor voedsel, hout, medicijnen en water. Bovendien zijn bomen een belangrijke oplossing tegen klimaatverandering. Zwitserse wetenschappers denken dat we met de wereldwijde aanplant van een biljoen bomen onze CO2-uitstoot sinds het begin van de negentiende eeuw voor twee derde kunnen compenseren. Klimaat-eurocommissaris Frans Timmermans streeft naar massale herbebossing in Europa en meer groene ruimte in Europese steden. Het lijkt er dus op dat onze liefde voor bomen weer opbloeit. Of zijn het vooral mooie woorden?

Want ondanks al hun overduidelijke voordelen zijn we niet zuinig op bomen. Bijna de helft van de oorspronkelijke bossen op aarde is al verdwenen, vooral om plaats te maken voor veeteelt, land- en mijnbouw. En we kappen in een hoog tempo door. Je hoeft maar naar het Atlantisch regenwoud te kijken om te ontdekken hoe nietsontziend de mens te werk kan gaan. Van het oorspronkelijke woud, dat zich 3000 kilometer uitstrekt langs de kust van Brazilië, Paraguay en Argentinië, is nog maar zeventien procent over. Ooit besloeg het gebied ruim een miljoen vierkante kilometer (meer dan Duitsland en Frankrijk bij elkaar). Nu zie je er vooral grote steden, grazende koeien en suikerrietplantages – met hier en daar een plukje bos.

En dat terwijl het Atlantisch regenwoud een van de meest biodiverse regio’s ter wereld is. Je kunt er ronddwalen onder de dichte bladerdaken van zo’n tienduizend verschillende boomsoorten. Tussen de bladeren schieten af en toe felgekleurde flitsen voorbij. Van de zevenkleurige tangare bijvoorbeeld, een prachtige vogel die zijn weg zoekt tussen de takken. Of een van de 24 soorten apen. Je vindt er de meest oogstrelende bloemen die je je maar kunt voorstellen. En je smelt vanzelf als je het geluk hebt een klauwaapje tegen te komen. Geen wonder dat Unesco het Atlantisch regenwoud in 1999 op de Werelderfgoedlijst zette. En toch verkeert het gebied nog steeds in de gevarenzone. 

Gelukkig zijn er initiatieven om het tij te keren. WWF en BirdLife (de internationale vogelbescherming) slaan de handen ineen om het versnipperde bos te redden. Zo proberen we Serra do Urubu en Murici weer bij elkaar te trekken. Deze belangrijke stukken woud in het noordoosten van Brazilië zijn alleen nog verbonden door een paar smalle stroken. Het gaat om een van de meest unieke stukken bos ter wereld, waar planten, reptielen, amfibieën en vogelsoorten voorkomen die nergens anders ter wereld leven. Veel van deze dieren worden met uitsterven bedreigd, zoals de alagoasmiersluiper. Van deze zangvogel zijn er naar schatting minder dan veertig over. En als we nu geen actie ondernemen dan verdwijnt deze soort binnen enkele jaren vergoed van de aardbodem.

In Murici draait het vooralsnog vooral om de moeizame bescherming van wat er nog is. Het bos verliest nog altijd terrein. Serra do Urubu mag je al een pril succesverhaal noemen. Daar is van 360 hectare regenwoud een reservaat met een eigen reddingsplan gemaakt. Er worden bomen geplant en houtskoolproductie en grootschalige houtkap zijn taboe. Om de bevolking van inkomen te voorzien, is Serra do Urubu omgetoverd tot een paradijs voor ecotoeristen. Ze komen van heinde en verre om te genieten van de nog resterende natuur. Ze krijgen waar voor hun geld. Zo gaat het goed met de vogels in Serra do Urubu. Maar liefst 37 eerder verdwenen, vaak uiterst bijzondere soorten, zijn er teruggekeerd.

Het project maakt allerlei mensen enthousiast. Inmiddels dromen natuurorganisaties, als WWF-Brazilië en partner SAVE Brasil, ervan om alle versnipperde gebiedjes in het Atlantisch regenwoud tussen Serra do Urubu en Murici weer met elkaar te verbinden. Dat zou een zegen zijn voor veel bijzondere plant- en diersoorten. Immers: op een postzegeltje grond kun je amper overleven. Kijk maar naar het gouden leeuwaapje. Ooit waren er in het Atlantisch regenwoud nog maar honderdvijftig van deze klauwapen, verdeeld over vier plukjes bos. Inmiddels zijn die plukjes bij elkaar gebracht en is één groot bos ontstaan. Daar leven nu ruim dertigduizend gouden leeuwaapjes.

Nog steeds niet veel, maar de soort is voorlopig voor uitsterven behoed. Dit succesverhaal laat zien dat we door gerichte natuurbescherming het tij kunnen keren voor unieke soorten die op het randje balanceren.

Elke 2 seconden verdwijnt er wereldwijd een stuk bos ter grootte van een voetbalveld. We moeten deze trend keren. Samen beschermen en herstellen we wereldwijd 1 biljoen bomen! Kijk op wwf.nl/biljoenbomen hoe jij zelf in actie kunt komen.