Burgers aan zet
Overal in Nederland staan denkers en doeners op die zelf aan de slag gaan om hun leefomgeving te verbeteren. Of dat nou in de wijk, de stad of op landelijk niveau is. Het verhaal van vier mensen die hun wereld een beetje groener maken.
Tekst: Ernest Marx, beeld: Sicco van Grieken
‘Naar aanleiding van ons plan heeft de minister een kamerbrief geschreven’
Marcia de Graaff (38) zet zich in voor het behoud van biodiversiteit in het Friese cultuurlandschap.
Hoe lang doe je dit al?
‘Na mijn studie in Rotterdam belandde ik in Friesland, waar ik ging werken bij een biologische boer. Ik was op zoek naar meer natuur, want alles om ons heen is op de een of andere manier door de mens aangeraakt. In 2012 kwam ik in aanraking met mensen van het burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide, die het Friese landschap uit hun jeugd enorm hadden zien veranderen. Ik besloot me bij hen aan te sluiten. Kening streeft naar een wereld waarin mensen, planten en dieren welvarend samenleven. Dat brengen we onder de aandacht door middel van kennisdeling en allerlei culturele activiteiten. Ik ben verantwoordelijk voor ons artistieke en inhoudelijke programma.’
Jij was mede-initiatiefnemer van jullie project Kring-Loop. Wat is dat?
‘Vorig jaar waren de stikstofcrisis, klimaatdemonstraties en boerenprotesten volop in het nieuws. Wij vroegen ons af: waar is de verbinding? Wij denken dat de uitdagingen rondom zowel landbouw als natuur sterk samenhangen. En dat natuurinclusieve kringlooplandbouw een integrale oplossing biedt. We hebben andere partijen uitgenodigd om hierover mee te denken. Uiteindelijk sloten zestig organisaties zich aan, waaronder het Wereld Natuur Fonds, Netwerk GRONDig en Natuurmonumenten. We stelden samen een tienstappenplan op om te komen tot natuurinclusieve kringlooplandbouw. Met enkele honderden mensen deden we vervolgens onze Kring-Loop: een wandeling van tien kilometer van Hoeve Biesland in Delfgauw naar Den Haag. Daar overhandigden we ons plan aan minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Zij heeft ons uitgenodigd voor een vervolggesprek en naar aanleiding daarvan schreef ze een Kamerbrief waarin ze het belang van de transitie benadrukt.’
Meer weten? Kijk op de website van Kening fan ‘e Greide.
Anna Richt Hannema (46) startte in haar Haarlemse wijk een project waarin buurtbewoners elektrische auto’s met elkaar delen.
Hoe ontstond dit idee?
‘Ik woon in een brede straat met aan beide kanten auto’s. Twee keer per jaar sluiten we een deel af voor een straatspeeldag. Dan zie je ineens hoe de dynamiek in zo’n wijk verandert en hoe anders je de vrijgekomen ruimte kunt gebruiken. Daar wilde ik iets mee. In 2016 kreeg ik het idee om iZoof Car Sharing te beginnen, waarbij buren elektrische auto’s delen. Het is nu nog een proefproject van de bewonersvereniging en het uitvoeringsbedrijf van de gemeente Haarlem. Zij hebben hun innovatiebudget aangewend voor de aankoop van zeven auto’s. Drie voor mijn wijk en vier voor een andere buurt in Haarlem, waar twee mensen een soortgelijk idee hadden.’
Hoe enthousiast zijn mensen in de buurt?
‘Tijdens de eerste proeffase hebben 41 mensen in onze buurt hun auto op fossiele brandstof weggedaan. Een enorme score als je het relateert aan het totaal van 130 deelnemers. Het is overigens niet mijn doel om een autodeelbedrijf te zijn. Ik zie iZoof als middel om de leefomgeving in woonwijken te verbeteren. Het ideale is dat burgers zeggenschap krijgen over de ruimte die vrijkomt als mensen hun auto wegdoen. Met elkaar kunnen we besluiten om een picknicktafel te plaatsen of het groen in de buurt een kwaliteitsimpuls te geven.’
Ontdek meer op de website van Ons Buurtschap Haarlem.
‘Ik probeer de focus te verleggen naar preventie van afval’
Elisah Pals (36) startte in 2018 met Zero Waste Nederland. Haar grote doel is mensen te inspireren om afval te voorkomen.
Waarom ben je Zero Waste Nederland begonnen?
‘Ik was altijd al bewust bezig met afvalscheiding. Op een gegeven moment bedacht ik dat het beter is om te voorkomen dat er überhaupt afval is, in plaats van maar te hopen dat iemand anders mijn troep kan recyclen. Dus wende ik mezelf in 2015 een leefstijl aan waarin ik steeds minder afval produceerde. In een jaar had ik dat bijna tot nul teruggebracht. Ik was tevreden. Tot ik begin 2018 op rondreis was in Colombia. Ik wilde die reis afsluiten op een idyllisch strandje, maar werd daar geconfronteerd met een enorme hoeveelheid aangespoeld plastic afval. Verschrikkelijk. Toen besefte ik: het helpt te weinig als ik in mijn eentje aan afvalbeperking doe. Dus ik begon mijn Facebookpagina Zero Waste Nederland vol tips en adviezen om ook anderen te helpen minder afval te creëren.’
Hoe heeft zich dat ontwikkeld?
‘We hebben inmiddels 22.000 volgers en ik heb een groep vrijwilligers om me heen verzameld met wie ik samen de strijd aanga. In het oog springend is onze stickercampagne voor winkeliers. Op de sticker staat: “Neem gerust je eigen verpakking mee.” Winkeliers kunnen die bij mij bestellen tegen kostprijs en ze hangen ondertussen op 7000 locaties. Een groenteboer die de sticker in zijn zaak heeft, vertelde dat hij veertig procent minder verpakkingen meegeeft aan zijn klanten. Dat scheelt hem ook in kosten. Verder hebben we afgelopen jaar wandeltours georganiseerd in 35 verschillende plaatsen, waarbij een gids laat zien waar je in jouw woonplaats verpakkingsvrij boodschappen kunt doen. Bij een aantal gemeentes mag ik meedenken over afvalscheiding en zwerfafvalproblematiek. Ook daar probeer ik de focus te verleggen naar: wat doe je aan preventie van afval? Daarin is nog veel werk te verzetten.’
Meer weten? Kijk op de website van Zero Waste Nederland.
Paul Weber (68) woont in de wijk Hoekwierde in Almere Haven, waar bewoners twaalf hectare openbare ruimte zelf onderhouden.
Hoe is het zelfbeheer tot stand gekomen?
‘Ik woon al 35 jaar in Hoekwierde en in de 25 jaar na oplevering raakte de wijk behoorlijk verpauperd. Tien jaar geleden was het tijd voor groot onderhoud. De gemeente knapte de wijk op en dat zorgde voor een enorme herwaardering. Helaas besloot de gemeente toen te bezuinigen op het groenonderhoud en waren er nieuwbouwplannen. In óns groen nota bene. Daartegen hebben we ons met succes verzet. Als bewoners hadden we een collectieve vijand en dat vergrootte de saamhorigheid. We hebben ons verenigd en stelden de gemeente voor om de openbare ruimte voortaan zelf te onderhouden en deze nog mooier te maken. Enkele fondsen waren bereid om geld beschikbaar te stellen, waardoor we maaimachines en ander gereedschap konden kopen.’
En toen zijn jullie gewoon aan de slag gegaan?
‘Ja. De eerste vijf jaar richtten we ons vooral op de directe woonomgeving. We legden nieuwe borders aan, plaatsten rozenbogen, kunstwerken en andere leuke dingen. Toen dat een succes bleek, begonnen we aan grootschaligere projecten, zoals de aanleg van een beek. De laatste jaren zijn we bezig geweest met een kwelplas en een natuur- en speelparadijs. Op de huisvuilinzameling, elektra en de riolering na doen we hier met honderd vrijwilligers alles zelf: grasmaaien, afvalbakken legen, bosonderhoud, snoeien en zelfs boomhutten bouwen. De mensen zijn trots op hun wijk en op de sociale gemeenschap die we de laatste negen jaar samen hebben opgebouwd. De buurtbewoners helpen elkaar als vanzelfsprekend en de gemeenschapszin is enorm. Dat is misschien wel het allermooiste dat we in Hoekwierde hebben bereikt.’
Wil je meer weten? Bekijk de website van Hoekwierde.
5 vragen over actief burgerschap
-
1
Wat is een burgerinitiatief?
Een idee van burgers om hun leefomgeving te verbeteren. Dat kan bijvoorbeeld gaan over welzijn in de buurt, wonen of de natuur. In veel gemeentes worden goede initiatieven vanuit inwoners gewaardeerd en ondersteund.
-
2
Waar kun je terecht met een lokaal burgerinitiatief?
De eerste plek is het wijkbureau. Als jouw buurt dat niet heeft, kun je bij het algemene gemeenteloket vragen naar een wijk- of omgevingsmanager. Levert ook dat niks op? Kijk dan in het colofon van het lokale huis-aan-huisblad en bel de redactie. Daar weet altijd wel iemand hoe de wegen lopen binnen de gemeente.
-
3
Waaraan moet een goed burgerinitiatief voldoen?
Als het gaat om lokale burgerinitiatieven bepaalt elke gemeente dat zelf. Wanneer iemand een burgerinitiatief bij de Tweede Kamer indient – bijvoorbeeld een voorstel ter verbetering van het milieu of het onderwijs – is er wel landelijk beleid. Het voorstel moet ten minste 40.000 steunbetuigingen hebben mét naam, adres en geboortedatum van personen ouder dan 18 jaar en met de Nederlandse nationaliteit.
-
4
Waar kom ik meer te weten over actief burgerschap?
Nederland zorgt voor Elkaar is een landelijk netwerk van bewonersinitiatieven die zich bezighouden met welzijn, wonen en zorg (nlzorgtvoorelkaar.nl). De stichting Kracht in NL biedt veel inspiratie en tips voor het realiseren van een buurtidee of sociale onderneming (krachtinnl.nl). En LSA Bewoners is een vereniging van actieve bewonersgroepen die zich door het hele land inzetten voor hun buurt (lsabewoners.nl).
-
5
Wie betaalt een burgerinitiatief?
Hartstikke mooi als je een goed plan hebt dat het algemene belang dient. Maar meestal zijn er met de uitvoering van zo’n plan kosten gemoeid. Vaak zijn er bij gemeenten potjes beschikbaar die op wijkniveau kunnen bijdragen. Voor grotere bedragen kun je een subsidieaanvraag doen. Ook zijn er ideële organisaties die steun bieden bij mooie maatschappelijke projecten.