Wie Brazilië zegt, zegt Amazone. Het grootste regenwoud op aarde, dat zich uitstrekt rond de Amazonerivier met z’n elfhonderd zijarmen, is het thuis van miljoenen insectensoorten, bijna honderdduizend plantensoorten en duizenden soorten vogels en zoogdieren. Tegen zo veel natuurschoon kan nauwelijks iets op. Behalve misschien dat andere prachtgebied dat een groot deel van Brazilië bestrijkt: de Cerrado. Buiten Zuid-Amerika is deze uitgestrekte savanne nauwelijks bekend, terwijl het gebied cruciaal is voor dieren en planten, voor mensen die er leven en voor de mondiale strijd tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies.

Er wonen ook mensen in de Cerrado. Ongeveer 25 miljoen zelfs, waaronder 83 inheemse volkeren en pakweg zeventienhonderd Quilombola-gemeenschappen. Laatstgenoemden stammen af van ontsnapte Afrikaanse slaven. Vanouds leven deze mensen in harmonie met hun omgeving. Dat geldt helaas niet voor alle mensen die van de Cerrado gebruikmaken. De groei van grootschalige landbouw is een van de grootste bedreigingen in het gebied. Natuur moet plaatsmaken voor veeteelt, soja, suikerriet, mais, katoen en andere gewassen. De sojaboon is op dit moment het belangrijkste exportproduct van Brazilië en wordt vooral gebruikt als voer voor koeien, varkens en kippen. Om aan de groeiende vraag naar landbouwproducten te voldoen, vernietigt de mens de natuur in een tempo waarvan de schrik je om het hart slaat.

De helft van de oorspronkelijke Cerrado is al verdwenen en elke dag gaat er 2.000 hectare verloren, dat is vergelijkbaar met bijna 3.000 voetbalvelden. Die ontwikkeling maakt de Braziliaanse savanne een van de meest bedreigde ecosystemen op aarde. En dat terwijl het gebied de levensader is voor omliggende gebieden als de Amazone, de moerassen van de Pantanal, de Caatinga-steppe en het Atlantisch regenwoud. Allemaal zijn ze mede afhankelijk van wat er in de Cerrado gebeurt.

De Cerrado herbergt namelijk een verborgen schat: water. De grond werkt er als een gigantische spons, die in het regenseizoen genoeg water opvangt om het jaar rond miljoenen bronnen te voeden. De bomen en struiken in de savanne houden al dat water vast door hun diepe wortelstelsel, dat twee keer zo groot is als wat er boven de grond staat. In de volksmond heet de Cerrado daarom ook wel ‘het omgekeerde bos’. Bijkomend voordeel is dat CO2 er ondergronds wordt opgeslagen. Maar met het huidige tempo van vernietiging komen er elk jaar net zo veel broeikasgassen vrij als de uitstoot van 53 miljoen auto’s.

Is het dan alleen maar ellende wat de klok slaat? Gelukkig niet. Er gebeurt veel om de Cerrado van de ondergang te redden. WWF werkt met lokale gemeenschappen en landeigenaren om de overgebleven natuur te beschermen en verwoeste savanne te herstellen. Ook trekt WWF samen op met lokale boeren en promoten we groene investeringen en leningen voor duurzame landbouw. Want als je landbouwgrond duurzaam gebruikt, put je de grond niet uit en hoef je niet steeds een nieuw stuk grond te ontginnen. In samenwerking met de inheemse bevolking proberen we via coöperaties en lokale organisaties de afzetmarkt te vergroten voor duurzame producten als vruchten, zaden en noten. Op die manier kunnen de bewoners van de Cerrado een beter bestaan opbouwen en goed voor de natuur zorgen.

Ondanks deze progressie is nog maar acht procent van de Cerrado in meer of mindere mate beschermd. Waaronder de twee nationale parken die Unesco heeft uitgeroepen tot Werelderfgoed: Emas en Chapada dos Veadeiros. Om het gebied beter te beschermen is het belangrijk om politici aan te spreken, ook in Europa. Zij zijn immers degenen die de wet- en regelgeving kunnen veranderen. Dat de savanne in gevaar verkeert, komt ook door het consumptiegedrag van mensen elders in de wereld. Zo importeert de Europese Unie ruim een derde van alle producten waarvoor ontbossing heeft plaatsgevonden, en soja uit de Cerrado heeft daarin een groot aandeel. Goed om te weten: Nederland staat in de top 5 van Europese landen die bijdragen aan ontbossing. Daarom strijden natuurorganisaties al jaren voor een Bossenwet die ervoor moet zorgen dat producten gelinkt aan ontbossing niet meer verhandeld mogen worden op de Europese markt. Vorig jaar hielden WWF en Greenpeace een groots opgezette actie om het belang van zo’n wet te benadrukken. Maar liefst 1.193.652 mensen zetten daar hun handtekening onder. Het lijkt te helpen: momenteel werkt Europa aan de uitwerking van een wet ter bescherming van bossen. WWF vindt dat ook andere waardevolle natuur, waaronder wetlands en savannes, in de Bossenwet moeten worden opgenomen. Als dat gebeurt, zou ook de Cerrado beter beschermd zijn.