Hebben je ervaringen met bezielde natuur je geïnspireerd?

‘Zeker. Terug in Nederland ben ik het project Paradijs in de Polder gestart, waarin ik de band tussen mens en landschap onderzoek. Zo experimenteer ik met cartografie om naast topografische gegevens ook de gevoelde betekenis van een plek letterlijk in kaart te brengen. Een landschap is zo veel meer dan wat je ziet. De geur van water, de boom waaronder je je eerste kus kreeg, een terp die al eeuwenlang als vluchtheuvel dient bij overstromingen. Een belangrijk onderdeel is het Woordenboek voor de Toekomst, waarin we zoeken naar taal die onze verbinding met natuur uitdrukt. Want als er geen taal voor is, bestaat het niet in ons denken.’

Ineens staat er een jongetje voor ons parkbankje te swingen. Zijn vader kijkt vanachter de wandelwagen vertederd toe. ‘Ik moet dansen, want ik heb een danssteen aangeraakt. En daar verderop zijn monsters, ik heb hun holen gezien.’ Met een ernstig gezicht loopt hij door. ‘Dit is toch precies waar we het over hebben’, straalt Arita.

Vrij baan geven aan de verbeelding?

‘In Papoea-Nieuw-Guinea vertelde mijn gids me dat de bosbewoners vogels beschouwen als de stemmen van het woud, als vrienden. De zang van de nene zegt een jager of hij een zwijn of een python zal vangen. En de tenene waarschuwt dat de rivier gaat overstromen. Dieren, planten, grotten: alles heeft betekenis in het universum van de Papoea’s. Die band zijn wij in het Westen kwijtgeraakt. We weten dat ecosystemen om relaties draaien, maar we zetten onszelf er steeds buiten.’

Is dit niet het romantische idee van de ‘nobele wilde’?

‘Ben je mal. Er is niets romantisch aan zo’n zelfvoorzienend bestaan. Het oerwoud is snikheet, vochtig, alles bijt en prikt en wurgt. Mensen gaan dood aan een slangenbeet, vallen uit de boom, staan elkaar soms naar het leven.’

Helpt de Papoea-zienswijze om de natuur te beschermen?

‘Absoluut. Die mensen willen aansluiting vinden bij de moderne wereld, maar wel op hun eigen voorwaarden. Ook zij willen medicijnen, onderwijs en suiker. Daar is geld voor nodig en daarvoor kun je bijvoorbeeld een gasleiding toestaan of bomen verkopen aan houthakkers. Maar gunnen wij nog meer opties aan een cultuur die het welzijn van mensen en niet-mensen belangrijker vindt dan economische groei?’

Kunnen we iets leren van zulke natuuropvattingen?

‘De natuur is gewoon zichzelf, mensen geven er betekenis aan. Het verhaal dat wij kiezen om in te geloven, bepaalt waar het heen gaat met de wereld. Beschouwen we natuur als bezield, dan maken we andere keuzes dan wanneer we natuur als decor of ding zien of economische groei heilig verklaren. We hebben onszelf gevangen gezet in een wereldbeeld dat andere zienswijzen snel ridiculiseert. Maar juist het idee van een bezielde natuur benadrukt onze verbinding daarmee en geeft glans en mysterie aan het leven. Ik wil niet het ene verhaal inruilen voor het andere en zo een nieuw dogma creëren. Maar misschien kunnen verschillende verhalen naast elkaar bestaan? Misschien hebben ze allemaal gelijk? Uiteindelijk wil ik vooral een beetje twijfel zaaien.’