Klimaatpassie
'Mensen weten wel hoe het zit, maar zijn lamgeslagen'
Tekst: Fleur Baxmeier
Mensen betuttelen werkt volgens Helga van Leur averechts. Daarom probeert de voormalig weervrouw bezoekers van haar lezingen en workshops over het klimaat te enthousiasmeren om bewuste keuzes te maken. ‘Je kunt nooit alles goed doen.’
Waar denk jij aan bij ‘Be one with nature’?
‘Ik zie de natuur als één groot ecosysteem. Mensen zijn gewoon een diersoort en we moeten beter ons best doen om te functioneren als onderdeel van dat systeem. Als we te dominant zijn en de natuur blijven overbelasten, dan snijden we onszelf in de vingers. Over de aarde hoeven we ons geen zorgen te maken, die draait wel door. Maar het wordt steeds lastiger om onze plek te behouden.’
Wanneer is jouw liefde voor natuur begonnen?
‘Toen ik jong was, hadden we een boot waarmee we elke zomer gingen varen. Als je wekenlang in de buitenlucht leeft, gaan je dingen opvallen. De wind die golfslag veroorzaakt of ergens tegenop botst, wolkenpartijen die veranderen. Daar is mijn fascinatie voor de natuur – en specifiek voor het klimaat – begonnen. Het klimaat bepaalt welke soort natuur waar is, welke dieren waar en hoe kunnen leven. Die wisselwerking vind ik ontzettend interessant, dus daar ben ik me in gaan verdiepen.’
Werd die nieuwsgierigheid van huis uit gestimuleerd?
‘Ja, vooral door mijn moeder. Als docent op een niet al te makkelijke school was ze altijd bezig met de vraag: hoe ziet de andere kant eruit? Jij hebt jouw beleving, maar klopt die wel? Dat gaat ook over natuur en klimaat. Wij willen onze plek opeisen, maar vanaf welk punt gaan we de vrijheid van een ander daarmee inperken? Als je dat snapt, dan ga je veel beter beseffen dat we allemaal radartjes zijn in een ingenieus systeem. En dat al onze acties gevolgen hebben voor de natuur waar we zelf ook deel van uitmaken.’
Wat wil jij mensen meegeven op het gebied van duurzaamheid?
‘Toen ik het weer presenteerde, gaf ik al veel lezingen en workshops over klimaat, duurzaamheid en gedrag. Ik merkte dat mensen wel weten hoe het zit, maar dat ze een beetje zijn lamgeslagen. Dat ze denken: heel erg wat er gebeurt, maar wat kan ik eraan doen? Ik ben cursussen gaan volgen over psychologie en gedrag, zodat ik mensen op een leuke manier kan leren hoe hun brein werkt en op welke manier het makkelijker wordt om betere keuzes te maken.’
Lukt het jou zelf altijd om de groenste keuzes te maken?
‘Het gaat er niet om dat je altijd het allerbeste doet, maar dat je kiest wat bij jou past. Ik koop bijvoorbeeld al sinds mensenheugenis groene stroom in, heb jarenlang zonnepanelen en mijn hele huis is geïsoleerd. Maar waar wij thuis met drie pubers mee worstelen, is het eten van vlees. Ik ben zover dat er één of twee dagen een alternatief op tafel komt en de rest van de week alleen vlees dat het minstmilieubelastend is, liefst met een keurmerk. Maar helemaal geen vlees, dat krijg ik er niet doorheen.’
Ook niet als je je pubers dezelfde uitleg geeft als bezoekers van je lezingen?
Lachend: ‘Heb jij puberkinderen? Pubers zijn niet vatbaar voor ratio, dat deel van het brein is nog niet ontwikkeld. Je kunt nog zo’n goed argument hebben waarom twintig minuten douchen geen goed idee is. Als zij voelen dat je gelijk hebt, dan gaan ze het júíst doen. Wat in hun hoofd zit, moet gebeuren. Toen ik een tijdje terug een andere auto moest, waren ze er volledig op gebrand dat ik een Tesla zou kopen. Dat heb ik aangegrepen om te zeggen: “Leuk en aardig, maar wat gaan jullie dan doen voor het milieu?” Je moet het momentum benutten.’
Hoe doe je dat met gezinsvakanties?
‘We zijn als gezin nog nooit met het vliegtuig op vakantie geweest. Met schoolreizen ontkom je er niet aan, want ze willen toch mee op stedentrip naar Italië of een ander land. Maar dan stuur ik wel een mailtje naar het hoofd van de school: “Hoe gaan jullie dit netjes compenseren?” En als mijn zoon een vakantie boekt met z’n vrienden, dan vraag ik ze meteen of ze ook bereid zijn voor de prijs van twee biertjes de bijbehorende CO2-compensatie te regelen. Niet dat je daarmee alles oplost, maar het gaat om bewustwording. Het gevoel dat je iets kunt doen.’
Welke reisrestricties heb jij jezelf opgelegd?
‘Ik vind vliegen fantastisch, alleen al voor de wolken! Maar ik ga niet voor mijn lol op stedentrip. Ik vlieg een enkele keer als ik iets bijzonders heb, zoals stormjagen in Amerika of de keer dat ik meeging op een wetenschappelijke expeditie op Spitsbergen. Mijn motivatie komt dan vanuit een educatief perspectief; ik moet er wel iets van leren. Die overweging maak ik altijd en dat is ook wat ik mensen adviseer om te doen: wil je graag iets, maak dan een bewuste keuze.’
Wanneer is jouw missie geslaagd?
‘Dat is een doorlopend proces. Jaren geleden dacht ik dat mensen vanuit onwetendheid niet de juiste keuzes maakten. Inmiddels weet ik dat het veel meer te maken heeft met de tegenstrijdige verhalen die ze horen. En het feit dat je nooit alles goed kunt doen. Dan zeg ik: “Het is nog altijd beter om iets te doen dan helemaal niets.” Blijf niet hangen in een negatieve sfeer, maar benader het onderwerp positief. Wat kun jij zélf doen? Hou het klein en dichtbij. Koop een keer een duurzaam product in de supermarkt. Of klik een echt groene energieleverancier aan. Het hoeft allemaal niet zo ingewikkeld. En als je het slim speelt, scheelt het ook nog eens in je portemonnee!’
Bio
1970 Geboren in Schoonhoven
1990 Studie Bodem, Water en Atmosfeer aan de Wageningen UR
1997-2017 Weervrouw voor RTL-televisie
1998 Door vakgenoten uitgeroepen tot beste weervrouw ter wereld
2011 Deelname World Solar Challenge met Solar Team Twente
2015 Tornadojacht in de VS en wetenschappelijke expeditie op Spitsbergen
2017-2020 Geeft lezingen en workshops over klimaat, duurzaamheid en gedrag
2020 Brengt samen met wetenschapsjournalist Govert Schilling het boek Dag & Nacht uit, waarin allerlei wonderlijke verschijnselen die we in de lucht zien in woord en beeld worden uitgelegd.