Stelling:
''Niet overbevolking, maar ons consumptiegedrag is funest voor de planeet'' Tekst: Jolenta Weijers
Zijn we met te veel mensen of moeten we minder consumeren? Vier meningen over welke richting we op moeten om de planeet op lange termijn leefbaar te houden.
Seada Nourhussen
Hoofdredacteur van OneWorld, maandblad en online magazine over een meer eerlijke en duurzame wereld
''Je kunt kiezen met je portemonnee''
''Het is veel te simplistisch om alleen naar populatie te kijken. Wij westerlingen hebben een veel grotere ecologische voetafdruk dan niet-westerlingen. Een Nigeriaan consumeert dagelijks gemiddeld 10 gram dierlijk eiwit, een Nederlander 74. Met 196 miljoen inwoners maakt Nigeria 4 miljoen vliegreizen per jaar. Zet dat eens af tegen de 37 miljoen vliegreizen van 17 miljoen Nederlanders.
Hoe het anders kan? Ik vind dat de politiek drastisch andere keuzes moet maken. Niet langer de luchtvaart subsidiëren. De prijs van een treinkaartje omlaag brengen. Op die manier maak je grote stappen, maar dat ze dat ook gaan doen, daar heb ik niet veel fiducie in. Waar ik wel in geloof, is de kracht van burgers en consumenten. Ik houd niemand persoonlijk verantwoordelijk. We zijn deel van een kapitalistisch systeem dat hyperconsumptie stimuleert.
Online bestellen met veel plastic verpakkingen, fast fashion kopen. Als je kunt: maak bewuste keuzes. En laat van je horen als bijvoorbeeld je pensioenfonds betrokken blijkt te zijn bij ontbossing of mensenrechtenschendingen. Je bent als consument niet hulpeloos. Je kunt kiezen met je portemonnee. En we moeten politici onder druk zetten om eerlijke en duurzame keuzes te maken. Zij werken immers voor óns.''
Midas Dekkers
Bioloog, tv-presentator en schrijver
''We blijven het blok aan ons eigen been baren''
''Het milieuprobleem is maar op één manier op te lossen: minder mensen. Nou, dat is voor mekaar, dacht ik toen in de jaren 60 van de vorige eeuw de anticonceptiepil zijn intrede deed. Maar ik heb me deerlijk vergist. Zelfs nu paren niet langer noodzaak is maar een vorm van vrijetijdsbesteding, blijven wij mensen ons maar voortplanten. We blijven, tot mijn stomme verbazing, het blok aan ons eigen been baren. Dat verbaast me, want er is geen dier op aarde dat het instinct heeft om zich voort te planten. Dieren vinden paren
lekker, maar weten niet dat daar kinderen van komen. Wij mensen weten dat wel en toch baren we dat het een lieve lust is. Daarom is kinderen krijgen geen natuurlijke neiging, maar een sociale. Als de buurvrouw een kind krijgt, geeft ze een feestje en krijgt ze cadeautjes. Het is de glans van het moederschap.
Je moet het milieuprobleem bij de wortel aanpakken. Uitlaatgassen bestrijden, insectenverdelging verbieden; het levert allemaal lang niet zo veel op als minder mensen maken. Zelf heb ik geen kinderen, dat is heerlijk. Ik mag zo veel reizen als ik wil, ik mag verf door de gootsteen spoelen en dan nóg ben ik milieuvriendelijker dan iemand met kinderen.''
Henriëtte Prast
Gedragseconoom en hoogleraar persoonlijke financiële planning aan de Tilburg University
''De oplossing ligt in onze consumptie''
''Er is te weinig planeet voor iedereen, maar ik vind het niet erg ethisch om te zeggen: “Als we met minder mensen zijn, hebben we meer spullen te verdelen.” Wat mij betreft ligt de oplossing in onze consumptie en daarmee in ons gedrag. Ik vind dat de overheid onnodige consumptie moet ontmoedigen. We kopen zo veel dat we niet echt nodig hebben, zelfs om prettig te leven. Daar belasten we onszelf mee, onze kinderen én mensen die ver van ons vandaan wonen.
Nieuwe technieken worden nogal eens gepresenteerd als nobele oplossing, maar zijn vaak schandalig. Van de energie die nodig is om een elektrische auto te maken, kun je tweeënhalf jaar in een “normale” auto rijden. Bovendien worden de – net zo goed uitputtelijke – grondstoffen voor de batterij gedolven onder erbarmelijke omstandigheden.
Ons gedrag gaan we niet zomaar aanpassen, maar je kunt het wel beïnvloeden. Vraag bij een diner bijvoorbeeld niet aan de gasten wie er vegetariër is, maar wie vlees wil eten. Universiteiten doen dat al. Zo maken ze van vleesloos eten een nieuwe sociale norm en daar zijn mensen gevoelig voor. Trouwens, waarom valt vlees nog steeds onder het lage btw-tarief?''
Quintijn Hoogenboom
Woordvoerder van de Werkgroep Voetafdruk Nederland
''Ik zou willen dat de overheid kleinere gezinnen propageert''
''Beide! De aarde lijdt onder de gemiddelde voetafdruk per persoon maal het aantal personen. We hebben problemen met het klimaat, met biodiversiteit, met droogte en nu ook met een pandemie. De oplossing is: een kleinere voetafdruk per persoon én minder mensen. Die kleinere voetafdruk bereik je niet met een dikke trui in de winter en korter douchen. Zelfs minder vliegen en vlees in de ban doen – op zich heel goed – is lang niet genoeg. Want hoe drukker onze maatschappij, hoe complexer. Met een steeds grotere voetafdruk als gevolg.
In haar troonrede van 1979 zei toenmalig koningin Juliana letterlijk: “Ons land is vol, ten dele overvol.” Net als de toenmalige regering vond ze dat we als land ons eigen voedsel moeten kunnen produceren, maar dat lukt niet als je met te veel bent. Tegenwoordig rust er een taboe op zulke uitspraken. Bevolkingspolitiek is iets dat we met China associëren. Toch zit hier wel een groot deel van de oplossing. Ik zou willen dat de overheid kleinere gezinnen propageert, met nul, een of maximaal twee kinderen. Natuurlijk zonder dwang. De drang tot voortplanting zit diep in onze genen en het recht erop is fundamenteel.''