Groene vingers
Hou je van tuinieren, dan hou je meestal ook van de natuur. Toch zijn mensen met groene vingers niet altijd groen bezig. Terwijl duurzamer tuinieren echt niet moeilijk is.
Tekst: Ernest Marx, beeld: Sicco van Grieken
Als je niet oplet, heb je zo een jungle in je huis
Mic Bijl (47) kweekt zelf groenten en kruiden. Gewoon binnen, in een verticale tuin voor haar raam.
‘Ik las voor het eerst over windowfarming op een Amerikaanse website. Wat mij het meest aansprak, was hoe het eruitziet. Een verticale tuin oogt heel futuristisch, maar tegelijk heeft het iets liefs. Ik doe het inmiddels zes jaar, met wisselend succes. De een heeft nu eenmaal groenere vingers dan de ander. Binnen groeit sowieso alles beter. De temperatuur is constanteren gemiddeld hoger dan buiten. Dat is meteen een valkuil, want als je niet oplet, heb je zo een jungle in je huis. De planten groeien heel hard.’
Hoe duurzaam is het?
‘Ik denk dat het zou helpen als iedereen een deel van zijn eigen voedsel zou verbouwen. Indoor farming is eigenlijk tegennatuurlijk, want plantjes groeien het liefst buiten in de grond. Maar je kunt binnen wel vers eten van een heel goede kwaliteit telen. Ik kies voor planten die ik lekker vind en die er goed uitzien voor mijn raam: salie, waterkers, verschillende slasoorten, basilicum en munt. In het begin kweekte ik wel eens augurken. Dat gaat ook fantastisch.’
We hebben tegels verwijderd en kruiden, boompjes en bloemen geplant
Vorig jaar is het plein naast de Al-Hikmah moskee in Moerwijk omgetoverd tot een groene stadstuin. Rudy van der Aar (28) is aanjager van Operatie Steenbreek.
‘Ik ben betrokken bij de organisatie Geloven in Groen, die samen met de gemeente Den Haaggebedshuizenverduurzaamt. Moskeeën, kerken en tempels zitten vaak in oudere panden. We installeren er bijvoorbeeld zonnepanelen of plaatsen dubbelglas. Vanuit mijn achtergrond in urban farming weet ik dat het CO2-reducerend werkt wanneer je tegels in de tuin vervangt door groen. Dus stelde ik voor om dit bij het plein naast deze moskee te doen. Vorige zomer hebben we achttien vierkante meter aan straattegelsv erwijderden met hulp van kinderen van de moskee allerlei kruiden, boompjes en bloemen geplant.’
Hoe duurzaam is de tuin geworden?
‘Het pad bestaat uit houtresten en snoeiafval, dat we op deze manier nuttig hergebruiken. We hebben ook geprobeerd de planten te selecteren volgens de principes van permacultuur. Dat betekent dat je rekening houdt met biodiversiteit. Je plant verschillende soorten in je tuin die elkaar versterken. Ook fijn: voorheen bleven er altijd grote plassen regenwater op de tegels staan. Dat is verholpen doordat alles direct de tuin inloopt. Vanaf de start kregen we veel goede reacties van omwonenden. De mensen zien het project als een positieve impuls voor hun buurt en dat geeft veel voldoening. We willen nu kijken of we aan de andere kant van de moskee nog een stuk stoep tot tuin kunnen omtoveren.’
We gebruikten geen kunstmest, maar onze eigen compost
In Sassenheim hebben tientallen scholieren een eigen schooltuintje. Een van enthousiaste moestuiniers is Doortje Warmerdam (11) uit groep 8 van basisschool De Overplaats.
‘Het leukste van onze schooltuin is dat we zo veel met onze handen mogen werken. Eerst al het onkruid weghalen, daarna zaadjes planten en dan de plantjes zien groeien. Mijn klas begon er vorig voorjaar mee en we waren tot in de herfst verantwoordelijk voor ons eigen tuintje. We kregen eerst les over zaden, kiemen en zaaien. Daar heb ik ontzettend veel van geleerd. Bijvoorbeeld dat beestjes niet aan peentjes eten als je daar een ui naast zet. Ui dient dan als een natuurlijk bestrijdingsmiddel. We hebben ook zelf compost gemaakt. Het tuinafval en onkruid verzamelden we in emmers en die gooiden we leeg op een grote composthoop. We gebruikten in onze tuintjes dus geen kunst mest, maar onze eigen compost.’
Wat groeide er allemaal jouw tuin?
‘Viooltjes, tuinbonen, worteltjes, ui, dahlia’s, Afrikaantjes, spinazie, aardbeien, bietjes, courgettes, boerenkool. We hebben heel veel verbouwd. Het begon met tuinkers. Na twee lessen kwam dat al boven en om de twee weken konden we iets oogsten. De wortels moesten we laten staan, zodat het weer kon aangroeien. Wat we hadden geoogst, mochten we mee naar huis nemen. Voor mij is dit project nu helaas voorbij, maar gelukkig hebben we thuis genoeg ruimte in de tuin zodat ik lekker met mijn eigen moestuin aan de slag kan.’
Ik zie tegenwoordig de schoonheid van onkruid in
Lodewijk Hoekstra (42) is een van Nederlands bekendste tuinmannen. Als voorvechter van duurzaamheid adviseert hij zowel organisaties als particulieren.
‘Het tegenstrijdige van mijn rol als hovenier is dat ik ben opgeleid om buitenruimtes te cultiveren en groen naar mijn hand te zetten. Maar ik ben steeds meer gaan inzien dat dit haaks staat op de ecologie. Ik wil nu in mijn werk mens en natuur dichter bij elkaar brengen, onder meer door men ervan bewust te maken dat tuinen een significante bijdrage kunnen leveren aan klimaat adaptatie, ecologie en biodiversiteit. Tuinen ontwerpen die niet duurzaam zijn, met alleen tegels en geïmpregneerde schuttingen, daar begin ik niet meer aan.’
Wat is een veelvoorkomende belemmerende factor als het gaat om duurzaam tuinieren?
Het “netheidscomplex” is een belangrijke.Veel Nederlanders zien een tuin als verlengstuk van hun woonkamer. We willen het altijd netjes houden: vegen, borstelen en schoonmaken. Maar een tuin is natuur. Juist wanneer je het een beetje laat verrommelen – met hier en daar wat onkruid, takjes en blaadjes – krijg je meer organische stoffen in de bodem. Dan komt er een ecosysteem opgang. Op gecomposteerde blaadjes komen bijvoorbeeld pissebedden en oorwormen af, die weer vogels aantrekken. Het heeft bij mijzelf best wat jaren geduurd om zo’n lossere verstandhouding met de natuur te krijgen. Tegenwoordig zie ik bijvoorbeeld de schoonheid van onkruid in. In mijn eigen tuin heb ik een hoek met alleen onkruid. Dan zie je dat de aangelegde border nog helemaal niet op gang komt, terwijl er in die wilde hoek al vroeg in het jaar allerlei bloemetjes groeien waar bijen op af komen. Dat vind ik mooi.’
5 ideeën voor duurzamer tuinieren
-
1
Maak je tuin bij-vriendelijk
Bijen zorgen voor de bestuiving van ongeveer een derde van onze gewassen. We hebben ze dus hard nodig. Daarom is de toenemende bijensterfte een reëel gevaar. We kunnen bijen helpen door te zorgen voor voldoende bloeiende bloemen en planten in onze tuinen. Echte bijenlokkers zijn: hemelsleutel, kattenkruid, herfstaster, muurpeper, bergamotplant, zilverkaars en blauwe knoop.
-
2
Natuurlijke bladluisbestrijders
Gif lijkt handig om van bladluizen af te komen, maar je jaagt er ook andere nuttige insecten en bijen mee weg. Dat kan anders. De belangrijkste natuurlijke vijand van de bladluis is het lieveheersbeestje. Bij tuinwinkels zijn speciale huisjes te koop die lieveheersbeestjes naar je tuin lokken.En ook lavendel en Afrikaantjes jagen luizen weg.
-
3
Maak je eigen compost
Natuurlijk tuinonderhoud begint bij de bodem. In een rijke voedingsbodem groeien en bloeien planten goed. Compost is een
prima bodemverbeteraar en veel minder belastend voor het milieu dan kunstmest. Je kunt het zelf maken door groente-, fruit- en tuinafval op een hoop in de tuin of in een speciale compostbak te bewaren. Bacteriën en andere bodemorganismen zetten het vervolgens om in bruikbare compost. -
4
Vermijd turf
In veel potgrond en tuinaarde zit turf. Het maakt de bodem luchtig en houdt water goed vast. Turf is gedroogd veen dat bestaat uit verrotte plantenresten die duizenden jaren zijn opgeslagen in een natte bodem. Veen houdt meer CO2 vast dan bossen. Maar om aan turf te komen, worden hele veengebieden afgegraven. Daardoor dreigen deze bijzondere ecosystemen te verdwijnen en komt veel CO2 vrij. Veen groeit bovendien veel langzamer aan dan het wordt afgegraven, slechts 1 millimeter per jaar. De productie van turf is dus niet duurzaam.
-
5
Energie besparen in de tuin
Een terrasverwarmer is echt een no-go als het gaat om duurzaam buitenleven. Trek liever een jas aan als het ’s avonds fris wordt. Andere energiebesparende tuintips: gebruik verlichting op zonne-energie. Gaat de tuinverlichting op netstroom? Gebruik ledlampen en installeer een bewegingsmelder. Dan gaat de verlichting alleen aan wanneer het nodig is.